Pompalar Neden Arızalanır, Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Çok geniş bir çerçevede karşımıza çıkıyor pompalar. Kimi zaman bahçe sulama gibi hobi amaçlı işlevlerde, kimi zaman yağ aktarımı gibi endüstriyel proseslerde. Bir akışkanı diğer yere aktarmak için kullanılan pompa çeşitleri, kullanım alanına göre değişiyor ve haliyle arıza nedenleri de pompanın türüne göre farklılaşıyor; hidrolik pompa arızaları, hidrolik dişi pompa arızaları, hidrolik pompa neden ses yapar, santrifüj pompa arızaları, santrifüj pompalar neden arızalanır gibi pek çok soru / sorun ile karşılaşıyoruz. Pompa arıza nedenlerine geçmeden önce, iş arıza faslına gelene kadar dikkat edilmesi gereken ve aynı zamanda pompanızın kullanım ömrüne de etki eden önemli bir durumdan bahsedelim; pompa bakımı. Şunu biliyoruz ki pek çok işletme, pompada arıza meydana gelene kadar bakımları rutin olarak yaptırmayabiliyor. Halbuki “masraf” gibi görülen ve hep es geçilen pompa bakımı beraberinde pek çok arızanın önlenmesine de yarıyor. Özetle pompa bakımı;

• Olası arızaları önlemeye yarar sağlar

• Olası arızaları önlemeye yarar sağlar

• Pompanın daha verimli çalışmasına imkân sunar

• Pompa arızasından meydana gelebilecek olası iş kayıplarının önüne geçer

• Kısa bir bakım, uzun vadede tasarruf sağlar

• Pompanın kullanım ömrünü uzatır ve daha kaliteli iş çıkmasına olanak sağlar.

Pompa bakımları rutin olarak, pompa üreticisinin önerdiği şekilde yapıldıktan sonra muhtemelen zaten size büyük oranda ve sık sık arıza çıkarmayacaktır. Diyelim ki her bakımın yapılmasına rağmen yine de pompa arızalandı, bu durumda aşağıdakileri kontrol etmek gerektir.

Santrifüj Pompa Arızaları

Pompalarda meydana gelen arızaları farklı şekillerde gruplamak mümkün. Bu arızalar kimi zaman mekanik, kimi zaman akışkana bağlı kimi zaman da elektriksel arızalar olabilir. Mekanik arızalar genelde pompaya ait sabit ya da hareketli ekipmanlarda meydana gelir. Dış etkenlerden kaynaklanabileceği gibi malzeme yorulmasından ya da zamanında giderilmeyen bir sorundan da kaynaklanabilir. Santrifüj pompa arızaları akışkan sorunlarından kaynaklanıyor olabilir. Bu akışkan sorunları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Pompa havasının alınmamış olması

• Pompa havasının alınmamış olması

• Pompa devrinin çok düşük seviyelerde olması

• Pompa   performans seçimi veya işletim  hatası 

• Emme derinliğine dikkat edilmemiş olması ve bu derinliğin pompa tasarımından daha fazla olması

• Fan kontrolünün yapılmamış olması ve bunun neticesinde fanın kirden ya da başka sebepten tıkanmış olması. Bu tıkanma genelde yabancı maddelerden de kaynaklanır. Özellikle yeni tesislerde boru sisteminin iyice temizlenmemesinden kaynaklanan bir sorun olabilir. Tesisat içi pompaya bağlantı yapılmadan öncesi  cüruf, çapak ve yabancı maddeler açısından temizlenmiş olmalıdır.

• Fan montajının doğru yapılmamış olması

• Aynı şekilde pompa montajında yapılan birtakım hatalar; örneğin pompa dönüş yönünün yanlış konumlanması

• Pompada bir delik ya da kaçak veya sızıntı varlığı. Bakım yapılmamasına bağlı olarak pompanın hasar görmüş olması

• Kaplin  hizalamasından  kaynaklanan   sıkıntı 

• Emiş filtresinden kaynaklanan sorunlar. Tortular, döküntüler ya da birtakım x maddeler emme süzgeçlerini tıkayabilir. (Emme hattında kullanılan   pislik  tutucunun  tıkanması )

• Benzer bir şekilde emme borusuna hava da sızmış olabilir. (Tesisat kaynaklı problemler)

Akışkanda meydana gelen birtakım sorunların yanı sıra debi yani santrifüj pompa kapasitesindeki yetersizlik de pompa arızasına neden olabilir. Santrifüj pompa debisinin yetersiz olması aşağıdaki olası arızaları doğurabilir;

• Pompanın emme kısmında hava kalmış olabilir. Bu durumda pompa emme kısmının su doldurulması gerekir. Buradaki amaç, içerideki havayı dışarı atmaktır. 

• Pompanın emme kısmında hava kalmış olabilir. Bu durumda pompa emme kısmının su doldurulması gerekir. Buradaki amaç, içerideki havayı dışarı atmaktır. 

• Emme yüksekliği fazla olabilir. Pompanın daha alt bir seviyeden emdirilmesi gerekebilir arızanın giderilmesi için.

• Emme devresini ya da salmastra kutusunu kontrol edin. Devreden ya da kutudan kaynaklanan bir kaçak olabilir.

• Salmastradan içeri hava sızıyor olabilir. Aynı şekilde salmastra eskimiş de olabilir. Yıpranmalar da arızaya yol açar.

• Emme veya basma valfi kısmen kapalı olabilir ya da birtakım mekanik hasarlar olmuş olabilir. Örneğin hasarlı pompa çarkı gibi.

• Pompa çarkı demişken şu maddeyi de ekleyelim. Çark kısmen tıkalı olabilir. Kontrolünü yapmanız gerekebilir. Çarktan kaynaklanan bir başka sorun montaj ile alakalı olabilir; çark ters takılmış ise arıza bundan kaynaklanabilir. 

• Ayrıca aşırı emme zorluğu varsa bu da bir aksaklık nedenidir. (Kavitasyon)

• Emme süzgeci için yeterli mesafe bırakıldı mı? Eğer emme süzgeci için yeterli mesafe bırakılmadıysa arıza verebilir. Emme hattında kullanılacak  pislik  tutucu  pompa  giriş  flanşına  çok  yakın  olmamalıdır.

Pompa sistemlerinin en önemli can damarlarından biri basınçları. Santrifüj pompada yetersiz basınç varsa, bu yetersiz basınç birtakım arızaların oluşmasına neden olabilir. Peki nedir bu arızalar, gelin birlikte göz atalım.

• Santrifüj pompa devrini kontrol edin. Eğer devri çok düşük ise sorun çıkacaktır.

• Santrifüj pompa devrini kontrol edin. Eğer devri çok düşük ise sorun çıkacaktır.

• Sıvı içerisinde hava ya da gaz varlığı, basınç değerlerinde sorunlara yol açabilir.

• Mekanik hasarlar meydana gelmiş olabilir. Biraz önce üst satırlarda değindiğimiz Impeller’dan kaynaklanan bir arıza olabilir. Hasarlı çarkın  arızalara yol açabileceği bilgisini vermiştik.

• Çarkın ters takılmış olması, dönüş yönünün ters olması ya da aşırı emme zorluğu yaşıyor olması arızalara neden olabilir.

• Bağlantı elemanlarındaki bir sorun, arızaya neden olabilir.

Sadece pompalar için değil pek çok ekipman için “aşırı gürültü ve vibrasyon” bir arıza belirtisi olabilir. Örneğin yüksek sesler çıkaran bir bilgisayarda fan arızası olabilme ihtimali olduğu gibi aşırı gürültülü ve titreşimli çalışan pompalar da arıza sinyali verir. Peki bu gürültü ve vibrasyon neyin belirtisidir?

• Şasiden kaynaklanan bir sorun olabilir. Şasi dengesiz ya da hareketli olabilir.

• Şasiden kaynaklanan bir sorun olabilir. Şasi dengesiz ya da hareketli olabilir.

• Pompa titreşim altında çalışıyorsa bu iki sorundan kaynaklanıyor olabilir; Pompa ve tesisatta hava kalmış olabilir ya da emme hattında hava emiliyor olabilir.• Pompa yatakları yeteri kadar yağlanmıyor olabilir ya da yataklarda aşınma meydana gelmiş olabilir. 

• Tabi ki bu kadar gürültüye ve titreşime hemen ilk akla gelen arıza nedenini de yazmadan olmaz; çark sorunu. Fanda meydana gelen bir deformasyon, yıpranma, aşınma da arıza sorunlarına yol açabilir.

• Elemanlardan kaynaklanan bir sıkıntı olabilir. Örneğin valfleri, korumalara ya da muhafazalardan kaynaklanan bir sorun olabilir.

• Dönen kısımlar ile sabit kısımlar arasında sürtünme tespit ettiyseniz, bu durum arızanın nedeni olabilir.

• Pompada dengesizliğe ve bir anormalliğe neden olan yabancı madde olabilir. Pompa temizliği ve bakımının ne kadar önemli olduğunun bir diğer göstergesidir bu yaşanan arıza aynı zamanda.

Santrifüj pompadan meydana gelen bazı elektriksel arızalar da sorunlara yol açabilir. Pompa arızaları sadece akışkan ya da mekanik sorunlardan kaynaklanmıyor olabilir; elektriksel sorunlar pek çok şeyin temel arıza nedenlerinden biri olabilir. Santrifüj pompalarda elektriksel arızalar aşağıdaki gibi olabilir;

• Pompa aşırı güç çekiyorsa devri çok yüksek olabilir.

• Pompa aşırı güç çekiyorsa devri çok yüksek olabilir.

• Pompa etiket basıncının altında çalışıyor olabilir. 

• Sistem yüksekliğinden kaynaklanan bir sorun olabilir. Çok fazla sıvı basılması gibi örneğin.

• Motorda ve  pompada mekanik hasar oluşmuş olabilir. Bu mekanik hasarlar eğik şafttan, dönen parçalardaki sürtünmelerden ya da çok sıkı olan salmastralardan kaynaklanıyor olabilir.

• Yağlayıcı sıvı çok ağır olabilir. Tahrik elemanının yanlış yağlanması da bir arızaya neden olabilir.

• Voltaj düşük olabilir, elektrik  bağlantı  klensleri  gevşek  olabilir. 

Pompanın çalışmasında bir sorun olmayabilir. Bir arıza belirtisi de olmayabilir. Ancak pompa çalıştıktan bir süre sonra stop ediyor olabilir. Pompanın stop etmesi veya su basmaması aşağıdaki nedenlerden kaynaklanıyor olabilir;

• Emme kısmında hava sızıntısı olabilir. Böyle bir sızıntı olasılığı varsa salmastra ve emme hattının kontrol edilmesi gerekir.

• Emme kısmında hava sızıntısı olabilir. Böyle bir sızıntı olasılığı varsa salmastra ve emme hattının kontrol edilmesi gerekir.

• Emme haznesinde yeteri kadar su yoksa, pompa emmeye başladığında haznedeki su da azalacaktır. Bu nedenle pompa hava emecektir. Bunu önlemek için pompanın ihtiyacı kadar olan su her zaman bulundurulmalıdır.